Deurbel

Ergens aanbellen, op de deur kloppen, aan de bel trekken of belletje lellen. De deurbel kent een rijke geschiedenis. Van de gewone klingel tot de gepersonaliseerde bel. 

Heel vroeger kwam je achterom. Een woning had weliswaar een voordeur, maar die werd niet of nauwelijks gebruikt. Je riep: volk! En stapte, meestal, een keuken binnen. Zeker op het platteland was er door deze manier van een huis betreden geen deurbel nodig. In de stad was het anders, maar ook dan kon een klop op de deur of tikken tegen het raam prima dienstdoen als aankondiging van bezoek.

De echte trekbel tref je nog als authentieke deurbel bij jaren twintig huizen

Bij de gegoede burgerij ging het anders. Daar stapte je niet zomaar de keuken binnen, daar belde je aan. Dan bedoelen we werkelijk: bellen. Zo’n deurbel uit de jaren twintig die nog echt belt en niet een of andere ringtoon laat horen. Het is eenzelfde bel die je vroeger hoorde als je bij de bakker de deur opendeed en binnenstapte zodat de bakker zelf uit zijn bakkerij naar de winkel liep om je te helpen aan het lekkerste verse brood. Nostalgie? Misschien, maar wie een authentiek huis heeft, lekker gewoon en zonder fratsen, heeft nog altijd graag zo’n échte bel.

We hebben het hier over de trekbel die via een touwtje in een zekere constructie uiteindelijk de werkelijke bel met klepel die aan een mooie krul aan de muur hangt, in beweging zet. Daarvoor moet je buiten bij de voordeur aan de koperen knop trekken. Na het flink trekken aan die knop klingelt de bel. Redelijk luidruchtig vaak, maar vanuit de lange gang moet het in het hele huis goed te horen zijn.

Er waren ook woningen waar meerdere gezinnen woonden. Dat leverde een wirwar van draden en bellen op naar de verschillende entreedeuren van deze gezinnen. Je moest aan de juiste bel trekken.

De voorloper van zo’n bel was de deurklopper die je ook nog wel eens treft. Een ring of een vogeltje van zwaar materiaal met daaraan een scharnier waarmee je kunt kloppen. Het geeft een dof geluid, maar wie flink klopt wordt gehoord.

De Belg Lippens vond de elektrische deurbel uit

Wist je trouwens dat de elektrische deurbel al begin negentiende eeuw was uitgevonden? De Belg Polydoor Lippens kwam in 1850 met het trilmechanisme op de proppen. Eerst in werking gezet met behulp van batterijen die behoorlijk duur waren, en later met een transformator. De deurbel kon daarmee op het stroomnetwerk worden aangesloten. Volgens kenners hadden deze bellen een enorme aantal decibellen. Die kon je niet missen.

Het bekende trrrring werd ten gehore gebracht dankzij een elektromagneet die met het indrukken van een buiten aan de deur bevestigde knop in werking werd gezet. Dan sloeg een klepeltje tegen een metalen schel en werd tegelijkertijd het elektrisch contact verbroken, waarna deze cyclus zich herhaalde zolang de drukknop ingedrukt bleef. Later bedacht men ook een bel waarbij het geluid niet een keer maar twee keer klonk. Ding-dong was een feit.

Na 1930 zou het allemaal wat kalmer worden en pas na de jaren vijftig kwam deze ontwikkeling verder op gang en werden de elektrische bellen steeds geavanceerder. Het kon in die tijd nog wel eens uit de hand lopen met dat gebel. Complete deuntjes waren er te horen als je belde. De belangrijkste melodie uit een klassiek stuk te horen krijgen als je belde, was populair.

De deurbel en het geluid van de klokken van de Westminster Abbey

Rond 1990 kwam de draadloze bel in zwang. Deze bel werkt met een deurdrukker en ontvanger met een batterij en er komt een radiosignaal bij kijken. Deze manier van bellen is tegenwoordig uitgebreid met verlichting en soms een camera. Het geluid dat de bel voortbrengt is heel verschillend. Overigens is het geluid van de Westminster, dat je in dit voorbeeld voorbij hoort komen, nog altijd enorm populair.

Tot zover de geschiedenis van de deurbel, maar er is meer. Want wie kent niet de term ‘belletje trekken’. Met deurbellen kun je kattenkwaad uithalen. Het platte belletje trekken door op deurbellen te drukken en er vervolgens vandoor te gaan, werd nog spannender als je de klinken van twee deuren aan elkaar bond zodat de bewoner na het bellen de deur niet open kreeg. Grote lol.

Grapje met een deurbel: belletje trekken 2.0 

Een incident in Den Helder zorgde voor de term ‘belletje trekken 2.0’ toen twee pubers een digitale deurbel vernielden. De jongens hadden echter geen rekening gehouden met de moderne techniek en waren zo onnozel niet te bedenken dat ze zelf door de camera in de deurbel waren vastgelegd. De twee jongens begonnen bij een gebouw in Den Helder met het aanbellen op verschillende deurbellen. Uiteindelijk sloopten ze de deurbel van de muur en namen deze mee. Doordat de deurbel met internet was verbonden, waren er foto’s van de daders beschikbaar. De eigenaar herkende de jongens en schakelde de politie in. Het liep met een sisser af, ze kregen geen straf, maar moesten wel de bel vergoeden die ze uiteindelijk in de sloot hadden gegooid. Belletje trekken oftewel belletje lellen is overigens onder de jeugd nog altijd populair.

Uitdrukkingen met ‘bellen’ als kern

Rest hier nog een aantal uitdrukkingen waarin bellen centraal staat uit de doeken te doen. Iedereen kent wel de uitdrukking ‘aan de bel trekken’ wat betekent dat je duidelijk maakt dat er iets aan de hand is. ‘Er gaat een belletje rinkelen’ betekent dat je het langzaamaan begint te begrijpen. Weet je nog wat ‘de kat de bel aanbinden betekent’? Deze uitdrukking hoor je steeds minder vak en betekent: iets al te publiekelijk ondernemen of: als eerste een begin maken aan iets moeilijks.

Deurbel speelt prominente rol in tv-serie Samson en Gert

En de leukste voorbeelden waarbij de deurbel een prominente rol speelt in een liedje of televisieserie is ten eerste Samson en Gert waarbij ‘de bel doet het niet’ regelmatig wordt gehoord. Beiden maakten er tevens dit eerdergenoemde liedje over. Het koor van Kinderen voor kinderen zingt over ‘als de bel gaat’. Het kan ook altijd nog andersom: een wifi-deurbel die een liedje laat horen. Dat zijn bovenstaande nummers niet. Tenminste; het zou wel kunnen want met de draadloze MP3 deurbellen kun je eigen nummers laten horen. Het is mogelijk om voorgeprogrammeerde melodieën in te stellen óf eigen MP3’s te gebruiken. Op sommige van deze bellen zijn twintig eigen MP3-melodieën via USB-aansluiting afspeelbaar. Welk nummer wil je horen als er bezoek aan jouw deur staat? Een nummer van Bach of Di-rect misschien? De gepersonaliseerde bel geeft daarmee een ander geluid dan de oorspronkelijk klop op de deur of de klingel van de bel in de gang.