Jaren 30 woning

Glas-in-lood, kamer en suite, erker, paneeldeuren en ‘vaste’ kasten. Een grote groep mensen valt er als een blok voor. De jarendertigwoning. Wat weten we er eigenlijk van? 

Een grote groep mensen houdt van de sfeer van een jarendertighuis. Vooral jonge mensen vallen er als een blok voor. Bij hen wint de sfeer en het karakter van de bouwstijl uit de jaren dertig van de vorige eeuw het van de huidige strakke nieuwbouwwoningen met de witte wanden en de strakke gevel. Zij kiezen bewust voor de details van de woningen uit de tijd dat het ging om kwaliteit in plaats van kwantiteit. Ook al zijn ze niet erg energiezuinig en hebben ze geen idee hoe die bouwstijl tot stand is gekomen. Daarvoor moeten we terug naar de periode tussen 1920 en 1940, de jaren vlak voor de Tweede Wereldoorlog.

Ingevoerde Woningwet zorgt voor verbeterde jaren 30 woning

In die periode worden er veel woningen gebouwd. Het is een periode van tussen hoop en vrees. De gegoede burgerij heeft het heel goed, de arbeiders hebben het meeste last van een op en neer gaande conjunctuur, tot een economische depressie aan toe. Na de Eerste Wereldoorlog wordt er een groot aantal arbeiderswoningen gebouwd. Vanaf 1930 stoppen de bouwsubsidies van de overheid en kiezen ondernemers zelf voor het bouwen van woningen. Dat worden vooral woningen voor de middenstanders.

Deze woningen zijn van een goede kwaliteit. Dat is mogelijk omdat zowel de loon- als materiaalkosten laag blijven. Bovendien is in die periode de rente laag en hypotheken zijn daarmee aantrekkelijk. Wie het zich kan permitteren koopt zelfs een rijtje woningen en gaat deze verhuren.

Jaren 30 woningen  zijn groter, lichter en van betere materialen gebouwd

Dat de kwaliteit van deze woningen beter is dan die van de huizen die voor deze periode zijn gebouwd is ook te danken aan de net ingevoerde Woningwet. De overheid kiest voor maatregelen die ervoor zorgen dat er betere woningen worden gebouwd dan de vooroorlogse woningen. De jaren dertig woningen zijn groter, lichter en gebouwd van betere materialen. Omdat de productie ervan relatief goedkoop is door de lage lonen en materiaalkosten wordt er veel aandacht besteed aan details en hebben de huizen een hoog afwerkingsniveau. Bovendien is de concurrentie groot, wat ervoor zorgt dat de een nog beter en mooier wil bouwen dan de ander.

Daarnaast wordt er ook veel ruimer gebouwd. Een jarendertigwijk kent veel veel groen en pleinen. Zo’n wijk ziet er dan ook heel anders uit dan een wijk met vooroorlogse arbeiderswoningen.

Jaren 30 woningen ontstaan vanuit verschillende bouwstijlen

De bouwstijl uit de jaren twintig en dertig bestaat vooral uit bakstenen woningen, schoonmetselwerk genoemd. Het wordt gecombineerd met natuursteen en lateien, veelal in een zeker ritme aangebracht. Het is strak en functioneel. Architect H.P. Berlage wordt er heel bekend mee. Tegelijkertijd ontstaat er ook een meer expressieve bouwstijl, de Amsterdamse Schoolstijl, die veel kunstzinniger toont. Er is meer aandacht voor details en dat zie je aan de gevels, die vaak gedecoreerd zijn. Siermetselwerk, verschillende kleuren en vormen worden rijkelijk toegepast. Als deze bouwstijl na 1925 te kostbaar wordt, wordt er een andere variant geïntroduceerd. Dit wordt is het zakelijk expressionisme, en wordt de Haagse School stijl genoemd omdat dit vanuit Den Haag is ontstaan. De Amerikaanse architect Frank Lloyd Wright is hier de grote inspirator van en vloeiende vormen worden meer geometrisch en strakker. Een derde stroming is de Nieuwe Zakelijkheid. Het wordt gelinkt aan De Stijl, een stroming die we ook in de kunst tegenkomen. Deze stijl is meer abstract en meer universeel. De functie bepaalt de vorm. Bij deze stijl tref je meer beton en grote overstekende daken.

Verschillende stijlen in de jaren 30 woningen

De meeste jarendertighuizen zijn naar een van deze stromingen gebouwd of hebben er kenmerkende details van. Vaak tref je ook een combinatie van de elementen uit de verschillende bouwstijlen. Zowel de eerdergenoemde soberheid als expressiviteit van de verschillende stijlen komen samen tot uiting in de jarendertighuizen, afhankelijk van of het een middenstandswoning, arbeiderswoning in een stad of in een dorp betreft.

Toch zijn dit soort huizen direct herkenbaar aan onder meer de bakstenen muren, stijlvolle voordeuren met luifel, erkers, balkons en serres. De kap is bedekt met keramische dakpannen, er zijn dakkapellen en hoge schoorstenen met sierelementen. Soms bestaan de ramen uit delen in glas-in-lood. Binnen zijn er bijzondere deuromlijstingen, schuifdeuren en chique trapleuningen. Er zijn houten vloeren, een balkenplafond en openslaande deuren naar buiten. Het ambacht viert hoogtij. Metselaars en timmerlieden konden hun hart ophalen aan de bouw van deze woningen.

Tegenwoordig worden er neo jaren 30 woningen gebouwd 

Veel liefhebbers noemen deze stijl romantisch en sfeervol en het is dan ook niet voor niets dat er tegenwoordig ook nieuwbouwwoningen worden neergezet met elementen die hieraan doen denken. Dit zijn nieuwbouwwoningen met erkers en stenen balkons, die neo-jarendertigwoningen worden genoemd. Het voordeel? Deze op de jaren dertig geïnspireerde woningen zijn zowel karakteristiek als energiezuinig met bijvoorbeeld dubbelglas en soms zonnepanelen op het dak en zijn binnen van de meest moderne gemakken voorzien.

De originele woningen uit de jaren ’30 hebben gemiddeld een energielabel G. Er is bij deze huizen veel winst te behalen op het gebied van energie besparen en duurzaam wonen. Denk aan het isoleren van de muren, het dak en de kruipruimte onder de vloer. Of enkelglas vervangen door dubbelglas. Dat bespaart veel op de energierekening en het zorgt er ook nog eens voor het huis veel comfortabeler wordt. Maar alles met behoud van die bijzondere en door veel mensen zeer gewaardeerde details.

Soms treft iemand een jaren dertig huis dat in de jaren zeventig aan de toen heersende mode is aangepast. Paneeldeuren zijn strak betimmerd, de granitovloer in de hal is bedekt met tapijt en de kamer-en-suite deuren zijn verwijderd. Dan is er werk aan de winkel om dit terug te brengen tot een heuse originele jarendertigwoning. Het tapijt wordt eruit getrokken, kamer-en-suite deuren worden bij de oude bouwmaterialenzaak op de kop getikt en opnieuw in de woning ingebouwd, en de jaren zeventig deuren worden verwijderd. De woning wordt voorzien van een moderne keuken en badkamer, de houten vloer wordt opgeschuurd, de trapleuning opnieuw geschilderd en de hoge plafonds gerestaureerd. Op die manier komt de sfeer uit die tijd weer helemaal terug.